SILABUS USHUL FIQH EKONOMI KEUANGAN TERBARU
PASCASARJANA EKONOMI ISLAM DI PERG,TINGGI INDONESIA
Bobot : 3 SKS
Dosen : Agustianto
Materi Perkuliahan
(Uraian Topik Bahasan) |
|
I |
Pengantar Kuliah dan Pendahuluan :
|
II |
Sejarah Ushul Fikih dan Penerapanya serta Signifikansinya dalam Pengembangan Ekonomi Keuangan Islam. |
II
|
Sumber-Sumber Hukum Ekonomi Islam
|
IV |
Ijma’ sebagai Sumber Hukum Ekonomi Islam
|
V |
Qiyas Sebagai Sumber Hukum Ekonomi Islam
– Pengertian dan Rukun Qiyas,
– Penerapan qiyas dalam keuangan dan perbankan :
– Qiyas ma’al fariq : qiyas salam kepada bursa berjangka (futures) ??? |
VI |
Ijtihad dan Penerapannya dalam Ekonomi Keungan
-Pengertian dan Perkembangan Ijtihad, -Syarat Mujtahid dan Klasifikasi Mujtahid -Pembagian Ijtihad : Istimbathiy, Tathbiqy, Intiqaiy, Insya-iy, dll. -Lapangan Ijtihad dan kekuatan Hasil Ijtihad –Penerapan Ijtihad dalam Ekonomi Keuangan Kontemporer Ijtihad dalam Inovasi Produk Perbankan dan Keuangan Syariah Ijtihad dalam ekonomi mikro Ijtihad dalam ekonomi makro (dan public finance)
|
VII |
Dalil dan Metode Penggalian Hukum Ekonomi Islam
-Maslahah Mursalah dan penerapannya dalam ekonomi Islam
|
VIII |
-Istihsan dan Penerapannya dalam Ekonomi Keuangan
– Kasus-kasus Istihsan :
– Macam-macam istihsan dan penerapannya dlm ekonomi dan finansial Islam kontemporer.
Repo (repurchase agreement) surat berharga (SBI, SBSN, aktiva produktif) oleh Bank syariah yang kesulitan likuiditas. Menabung di Bank konvensional di kota yang belum terdapat perbankan syariah Bekerja di Bank konvensional sementara belum mendapatkan pekerjaan lain yang halal. • 4. Istihsan Istislahi : penerapan revenue sharing pada profit distribution. • 5.Istihsan Qiyasiy. Kasus sisa binatang buas Elang, Tawarruq multiguna untuk pembiayaan produktif, Pembiyaan sawit (MDC) yang produksinya 4-5 tahun, gadai emas bertingkat untuk sector riil, dsb..
|
UJIAN TENGAH SEMESTER | |
IX |
Sadd adz-za’ah dan Fath adz-zdari’ah ; aplikasinya dalam ekonomi Islam
Larangan Riba Fadhal pada transaksi valas (lihat artikel) Larangan Jual beli al-’inah, Larangan bay tawarruq bil wadiah untuk keperluan dana cash Keniscayaan Manajemen Resiko ilmu akuntansi dalam praktek perbankan dan LKS Larangan forward, swap dan options pada sharf. Larangan kombinasi akad qardh dan ijarah. Larangan refinancing konvensional Larangan mengiklankan miras Larangan minum miras yang sedikit Larangan bunga yang sedikit, 1-3 % Menjual senjata kepada kelompok musuh Larangan iklan dengan tampilan porno Larangan jual beli CD Porno Larangan kartu kredit syariah bagi orang yang belum layak Larangan pemberian ujrah bagirekruitmen members (uop line) yg tidak wajar. Keharusan bukti transaksi bagi bank yang mau valas di atas 100. .
’ |
X |
Urf dan Penerapannya dalam hukum ekonomi Islam
|
XI |
Istishab dalam ekonomi keuangan kontemporer
Pengertian, kaedah-kaedah Istishab, Pandangan Ulama Istishab pada Hybrid contract Istishab pada Produk giro mudaharabah bil wadi’ah Istishab pada mudharabah muntahiyah bit tamlik Istishab pada produk sewa beli pada lesing (multifinance) Istishab pada factoring Hiwalah dan syirkah Istishab pada kasus dan produk keuangan kontemporer, MMQ,
|
XII |
-Mazhab Shahaby dan kaitannya dengan hukum ekonomi Islam
-Syar’u Man Qablana dan kaitannya dengan hukum Ekonomi Islam
|
XIII |
Maqashid Syari’ah
Pengertian Maqashid Syari’ah dan dasar hukumnya Dharuriyat, Hajiyat dan Tahsiniyat Implikasi & Signifikansi Maqashid Syari’ah dlm Pengembangan Ekonomi Islam : -Maqashid Syari’ah dan Teori Perilaku Konsumen -Maqashid syari’ah dan Teori Perilaku Produsen -Maqashid Syari’ah dalam Kebijakan Fiskal -Maqashid Syari’ah dalam Kebijakan Moneter |
XIV |
Kaidah-Kaidah Ushuliyah :
Pengertian Kaidah Ushuliyah, Pembagian Kaidah, Metode Perolehan kaidah Obyek Kaidah-Kaidah Ushuliyah Kaidah-kaidah Ushul Fiqh tentang Ekonomi Keuangan
|
XV |
Kaidah-Kaidah Fiqhiyyah :
Pengertian Kaidah Fiqhiyyah Perbedaan Qawa’id Fiqhiyyah dan Qawa’id Ushuliyah Sejarah Perkembangan dan Penyusunan Qawaid Fiqhiyyah Urgensi Qawaid Fiqhiyyah dalam formulasi hukum ekonomi Islam Sistimatika Qawa’id Fiqhiyyah |
XVI |
Qaidah-Qaidah Asasiyah dan cabang-cabangnya
Al-Umur bi Maqashidiha dan Penerapannya dalam Ekonomi Islam Al-Yaqin La Yuzalu bisy-Syak dan penerapnnya dalam ekonomi Islam Al-Masyaqqatu tajlibut taysira & Penerapannya dalam Ekonomi Islam Adh-Dhararu Yuzalu & Penerapannya dalam Ekonomi Islam, Al-’Adah Al-Muhakkamah, & Penerapannya dalam Ekonomi Islam |
XVII | Kaidah-Kaedah Fiqh tentang Ekonomi Makro (Fiskal-dan Moneter) |
XVIII |
99 Kaedah Fiqh Ekonomi Islam dari Majallah Al-Ahkam Al-Adliyah |
XIX |
Kaedah-Kaedah Fiqh pada Kontrak-Kontrak Perbankan dan Keuangan Islam Kontemporer |
XX |
Kaedah-Kaedah Fiqh lainnya
|
Buku Referensi:
- Materi Agutianto Ushul Fiqh Ekonomi Keuangan Kontemporer
- Ushul Al-Fiqh Al-Islami karya Wahbah Az-Zuhaili.
- Ushul Al-Fiqh Al-Islami karya Zakiuddin Sya’ban
- Ushul Fiqh karya Ali Hasballah
- Al-Qiyas wa Tathbiqatuhu al-Mu’ashirah karya Muhammad Mukhtar as-Salamiy.
- Fiqh al-Maslahah wa Tathbiqatuha al_Mu’ashirah karya Husein Hamid Hasan
- Sadduz zari’aj wa tathbiqatuha fi majalil mu’amalat karyaSyekh Abdullah bin Baih Univ. King Abdul Aziz
- Atsarul ‘urf wa Tathbiqatuhu al-Mu’ashirah fi fiqh al-Muamalat al-Maliyah,karyaAdil bin Abdul Qadir Qutaih
- Al-Istihsan wa Tathbiqatuhu al-Mu’ashirah, IRTI, IDB
- Ahmad Hasan, Ijmak, The Doctrine Of Ijma’ In Islam, Terjemahan, Rahmani Astuti, Pustaka, Bandung, 1985
- Ushul Fiqh karya Muhammad Al-Khudhari (wafat 1927 M).
- Ushul Al-Fiqh karya Abdul Wahab Khallaf (wafat 1955 M).
- Jamharah al-Qawa’id al-Fiqhoyyah fil Mu’amalat al-Maliyah, Oleh . Ali Ahmad An-Nadawy, 3 Jilid.
- Mausu’ah al-Qadhaya al-Fiqhiyyah al-Mu’ashirah wa al-Iqtishad al-Islamy. Oleh Dr Ali Ahmad Salus
- Al-Mausu’ah al-Qawa’id al-Fiqhiyyah Lil Mu’amalat al-Maliyah Oleh Abdullah ‘Athiyah Ramadhan.
- Ushul Al-Fiqh karya Muhammad Abu Zahrah (wafat 1974 M).
- Ushul Al-Fiqh karya Muhammad Zuhair Abun-Nur.
- Ushul Al-Fiqh Al-Islami karya Syaikh Syakir Al Hambali.
- Ar-Risalah karya Imam Asy-Syafi.iy (150 -204)
- Khabar Al-Wahid, Itsbat Al-Qiyas, dan Ijtihad Ar-Ra’y, ketiganya karya Isa bin Aban bin Shadaqah Al-Hanafi (wafat th 221 H).
- An-Nasikh Wal-Mansukh karya Imam Ahmad bin Hambal (164-241 H).
- Al-Ijma’, Ibthal At-Taqlid, Ibthal Al-Qiyas, dan buku lain karya Dawud bin Ali Az-Zhahiri (200-270 H).
- Al-Mu’tamad karya Abul-Husain Muhammad bin Ali Al-Bashri Al-mu’taziliy Asy-Syafi’i (wafat th 436H).
- Al-Burhan karya Abul Ma’ali Abdul Malik bin Abdullah Al-Juwaini/Imamul-haramain (410-7. 478 H).
- Al-Mustashfa karya Imam Al-Ghazali Muhammad bin Muhammad (wafat 505 H).
- Al-Mahshul karya Fakhruddin Muhammad bin Umar Ar-Razy (wafat 606 H).
- Al-Ihkam fi Ushulil-Ahkam karya Saifuddin Ali bin Abi Ali Al-Amidi (wafat 631 H).
- Ushul Al-Karkhi karya Ubaidullah bin Al-Husain Al-Karkhi (wafat 340 H).
- Ushul Al-Jashash karya Abu Bakar Al-Jashash (wafat 370 H).
- Ushul as-Sarakhsi karya Muhammad bin Ahmad As-Sarakhsi (wafat 490 H).
- Kanz Al-Wushul Ila ma’rifat Al-Ushul karya Ali bin Muhammad Al-Bazdawi (wafat 482 H).
- Badi’un-Nizham karya Muzhaffaruddin Ahmad bin Ali As-Sa’ati Al-hanafi (wafat 694 H).
- At-Tahrir karya Kamaluddin Muhammad bin Abdul Wahid yang dikenal dengan Ibnul Hammam (wafat 861 H).
- Jam’ul-Jawami’ karya Abdul Wahab bin Ali As Subki (wafat 771 H).
- Al-Muwafaqat karya Abu Ishaq Ibrahim bin Musa Al-Gharnathi yang dikenal dengan nama Asy-Syathibi (wafat 790 H).
- At-Taqhrib karya Al-Qadhi Abu Bakr Al-Baqillani Al-Maliki (wafat th 403 H).
- Al-Mu’tamad karya Abul-Husain Muhammad bin Ali Al-Bashri Al-Mu’taziliy Asy-syafi’i (wafat th 436 H).
- Al-Mustashfa karya Abu Hamid Muhammad bin Muhammad Al-Ghazali Asy-Syafi’i (wafat 505 H).
- Al-‘Uddah Fi Ushul Al-Fiqh karya Al-Qadhi Abu Ya’la Muhammad bin Al-Husain bin Muhammad Al-Hambali (380-458 H).
- At-Tamhid Fi Ushul Al-Fiqh karya Mahfuzh bin Ahmad bin Husain Abul Khattab Al-Kalwadzani Al-Hambali – murid Abu Ya’la (432-510 H).
- Raudhatun-Nazhir Wa Junnatul-Munazhir karya Muwaffaquddin Abdullah bin Ahmad bin Muhammad bin Qudamah Al-Maqdisi Al-Hambali (541-620 H).
- Al-Mahshul karya Fakhruddin Muhammad bin Umar Ar-Razy Asy-Syafi’i (wafat 606 H).Al-Ihkam fi Ushulil-Ahkam karya Saifuddin Ali bin Abi Ali Al-Amidi Asy-Syafi’i (wafat 631 H).
- Irsyadul-fuhul Ila Tahqiq ‘Ilm Al-Ushul karya Muhammad bin Ali bin Muhammad Asy-Syaukani (wafat 1255 H). Kitab yang ditulis dengan metode Hanafiyah.
- Al-Ushul karya Ubaidullah bin Al-Husain bin Dallal Al-Karkhi Al-Hanafi (260-340 H).
- Al-Ushul karya Ahmad bin Ali Al-Jash-shash Al-Hanafi (wafat th 370 H).
- Al-Ushul karya Muhammad bin Ahmad bin Abi Sahl Abu Bakr As-Sarakhsi th 490 H).
- Kanz Al-Wushul Ila ma’rifat Al-Ushul karya Ali bin Muhammad bin Al-Husain Al-Bazdawi Al-Hanafi (wafat th. 482 H).
- Ta’sis An-Nazhar karya Ubaidullah bin Umar bin Isa Abu Zaid Ad-Dabbusi Al-Hanafi (wafat th 430 H).
- Al-Manar karya Hafizhuddin Abdullah bin Ahmad An-Nasafi Al-Hanafi (wafat th 701 H).
- At-Tamhid Fi Takhrij Al-Furu’ ‘alal-Ushul karya Jamaluddin Abdur Rahim bin Al-Hasan bin ‘Ali Al-Isnawi Asy-Syafi’i (704-772 H).
Beberapa Buku Ushul Fiqh Kontemporer
- Tas-hil Al-Wushul Ila Ilmil-Ushul karya Muhammad Abdur Rahman Al-Mahlawi Al-Hanafi (wafat 1920 M karya Ali Hasbullah dan lain-lain
- Jalaluddin Abdur Rahman, Al-Masholih al-Mursalah wa Makanatuhu fit Tasyri’, Dar Kitab al-Jani’ Cairo, 1992
- Abu Ya’la Muhammad Ibnu A-Husein Al-Farra’, Al-Uddah fi Ushul Fiqh, Riyadh, 1990.
- Ibrahim Abu Sulaiman, Al-Fikry al-Ushul, Dar Al-Syuruq Mekkah Al-Mukarramah, 1982.
- Masadir al-Tasyri’ al-Islami Fi ma La Nassa Fih, karya Abdul wahab al-Khallaf, Dar al-Qalam, Kuwait, 1972.
- Ahmad fahmi Abu Sinnah, Al-‘Uruf Wa al-‘Adah Fi Ra’y al-Fuqaha’, Matba’ah al-azhar, Mesir, 1947.
- Abu Husain Al-Bashry, Al-Mu’tamad fi Ushul Fiqh, Beirut, 1982 Said Ramadhan Al-Buwaithy, Dhawabith al-Mashlahah, Muassasah ar-Risalah Beirut, 1977
- Ath-Thufi Al-Hambaly, Syarah Al-Mukhtashar Ar-Raudhah, tt. (ada dalam buku Abdul Wahhab Khallaf),
- Yusuf Qasim, Ushul al-Ahkam fi al-Syari’ah, Dar al-Nahdhoh al-’Arabiyyah, Cairo, 1994
- Abu Ishaq Al-Syatibi, Al-I’tisham, Dar Tsaqafah al-Islamiyah, Beirut, tt
- Muhammad Ma’ruf Al-Dawalibi, Al-Madkhal Ila ‘Ilm Usul al-Fiqh, Dar al-‘ilm al-Malayin, Mesir, 1965.
- Huyen Hamid Hasan, Nazriyah al-Maslahah Fi al-Fiqh al-Islami, Dar al-Nadhah al-‘Arabiyah, Mesir, 1971.
- Mustafa Said, Al-Khan, Asar al-Ikhtilaf Fi al-Qawa’id al-Usuliyah Fi Ikhtilaf al-Fuqaha’, Muassasah al-Risalah, Mesir, tt. Zakaria Al-Subari, Masadir al-Ahkam al-Islami, Sahib Muhammad Abdul Rauf; Kairo, 1985.
- Husein Hamid Hasan, Al-Madkhal li Dirasah Fi al-Fiqh al-Islami, Dar al-Nadhah al-‘Arabiyah, Kairo, tt.
- Muhammad Amin, Ijtihad Ibn Taimiyah Dalam Bidang Fiqh Islam, INIS, Jakarta, 1991. Hasan, Ah
- Al-Madani, Muhammad, Mawatin al-Ijtihad Fi al-Syari’ah al-Islamiyah, Maktabah al-Manar, Kuwait, tt. (Edisi Indonesia, Ruang Lingkup Hukum Islam, Dalam Buku Dasar Pemikiran Hukum Islam, Terj. Husein Muhammad, Pustaka Firdaus, Jakarta, 1987.
- Abu Jail Isa, Ijtihad al-Rasul, Dar Al-Bayan, Kuwait, 1969
- Amiur Nuruddin , Ijtihad Umar Ibn al-Khattab, Studi Tentang Perubahan Hukum Dalam Islam, Rajawali Press, Jakarta, 1991.
- Yusuf Qardawi, Al-Ijtihad Fi al-Syari’ah al-Islamiyah, Dar al-Qalam, Kuwait, (Edisi Indonesia, Ijtihad Dalam Syari’ah Islam, Terj. Ahmad Syatary, Bulan Bintang, Jakarta, 1987).
- Yusuf Qardawi, Al-Ijtihad Wa al-Tajdid Baina al-Dawabit al-Syari’ah Wa al-Hayat al-Mu’asarah, Majalah al-Ummah no. 45, Tahun IV, Ramadan 1404 H., (Edisi Indonesia,
- Pembaharuan Ijtihad, Dalam Dasar Pemikiran Hukum Islam, Terj. Husein Muhammad, Pustaka Firdaus, Jakarta, 1987.
- Yusuf Musa, Muhammad, Al-Ijtihad Wa Ma Hajatuna Ilaih, Dar al-Kutub al-Hadisah, Kairo, tt.
- Muhammad Zakaria al-Bardisi, Ushul Fiqh, Dar an-Nahdhoh al-Arabiyah, Mesir, 1969.
- Abdul Mujib, Al-Qawa’id al-Fiqhiyyah, Nurcahaya, Yogyakarta, 1980
- Ibnul Hajib, Mukhtashar al-Muntaha, Mathba’ah al-Amirah, Mesir, 1326 H.
- Abdul Karim Zaidan, Al-Wajiz fi Ushul Fiqh, Dar At-Tauzy, Kairo, 1992.
- Al-Suyuti, Jalaluddin, Al-Asybah Wa al-Nazhair, Dar al-Fikri, Beirut, tt .
- Ali Ahmad An-Nadwa, al-Qawaid wa adh-Dhawabith al-mustakhlishah min tahrir lil al-Imam Jamaluddin Hasyriry, Syarah Jami’ al-Kabir, Mathba’ah al-Madany, Mesir.
Dinda Agus, tolonglah emailkan diktat ushul fiqih ekonomi ke email abang; darmansyahhasby@yahoo.co.id Atas kesediaan adinda abanganda ucapkan terima kasih
The Syari’ah is the best way in our life…
Ass. Bang saya dosen ushul fikih EKSYAR di STAI dulu ketemu abang ketika pengukuhan IAEI komisariat UGM nyuwun diktat eksyar, moga abang ga keberatan untuk mengirimknanya ke email saya; budisolihin@ymail.com, syukran jazakumullah….
[…] http://www.agustiantocentre.com/?p=463 […]
[…] http://www.agustiantocentre.com/?p=463 […]